Imię
Tomasz
Grupa rekonstrukcyjna
Regiment Pieszy Koronny Królewicza Jegomościa
Nazwa sylwetki
Oficer Regimentu Pieszego Buławy Polnej Koronnej
Datowanie
1755-1766
Region
Europa, Rzeczpospolita Obojga Narodów
Wyposażenie
Sylwetka oficera składa się z 3 elementów: umundurowania, uzbrojenia i wyposażenia. Na mundur oficerski składa ją się wzmieniając od góry: z czarnego wełnianego kapelusza trójrożnego, ze srebrną tresą i takąż szleyfą. Kordon z kutasami wykonany z metalizowanych srebrnych nici i jedwabiu, kokarda z czarnego jedwabiu. W środku potnik wykonany w skóry cielęcej i aksamitu. Całość szyta ręcznie. Kapelusz rekonstruowany na przykładzie kapelusza na portrecie Andrzeja Roli Różyckiego generał majora i szefa Regimentu Konnego Koronnego Królowej (Kronika zamkowa, s. 44) oraz kapelusza oficerów regimentu kirasjerów pruskich (DHM, nr inw. U 76/25; Horhath, s. 87). „Mundur oficerski zwierzchny ponsowy ma bydź, przy tym ani w złoto, ani w srebro bogaty, owszem gładki, z sukna pięknego, według próby, którą kassa regimentowa prokurować będzie, dobrego od sztabu approbowanego y pięczętowanego. Kamizelki y spodnie z sukna koloru takiego, który się zgadza z barwą żołnierzką zrobione, a dziurki u sukni y kamizelki nie złotem, ani srebrem, ale kamelarem dobrym szyte będą. Guziki wolno mieć srebrne abo posrebrzone, według fasony umówionego, po 6 z jedney to jest z prawey y z lewey strony sukni. Wyłogi do munduru zwierzchniego, także y listewki u kołnierzów od sukni, do kamizelek komformować się powinny. Podszewka mundurową lub z harasu pięknego lub z szalonu tegoż koloru jakiego jest kamizelka, sprawić należy. Cały mundur według próby zrobiony będzie, aby suknie ani przydługie, ani przykrótkie, kamizelki niezbyt krótkie y niezbyt obszerne, spodnie w krokach dostateczne, a pod kolanem nie za długie były” (ANK, AS, Ap, Podh I 120, s. 163-164). W regimencie Rzewuskiego wskazano, iż „podszewka u sukni ma bydź z harasu y szalonu szafirowego, a u kamizelki z białego”( ANK, AS, Ap, Podh IV/LV, plik 1, s. 25). Wprzypadku Regimentu Pieszego Buławy Polnej kolorem sukni wierzchniej jest ponsowy, z szafirowymi dodatkami (mankiety, kołnierz) i niebieską podszewką wykonaną z szalonu. Kamizelka i pludry również uszyte z szafirowego sukna, pierwsza podszyta białym harasem, spodnie natomiast w całości bielonym lnem. Krój reyzroku pozbawiony klap oparto na wykroju reyzroka oficera pruskiego regimentu królewskiego nr 15 (Krause, s. 360), z niewielkimi modyfiukcjami rękawów, kołnierza i mankietów, aby te odpowiadały opisom rachunków archiwalnych na sporządzenie munduru oficerskiego dla chorążego i porucznika Feliksa i Stanisława Ledóchowskich (ANK, AS, Ap, Podh IV/III, p. 28-35). Rozmieszczenie guzików oraz ich liczba ustalona zgodnie z wyżej przytoczonym opisem munduru oficerskiego oraz propozycjom podanym przez Antoniego Benedykta Lubomirskiego – komendanta Regimentu Pieszego Buławy Polnej koronnej w 1755 r. do zaakceptowania hetmanowi Wacławowi Rzewuskiemu (ANK, AS, Ap, Podh IV/LV, p. 1, Podh IV/XLIV, p. 132). Otwory na guziki funkcjonalne obszyte kamelharem, czyli wełną pochodzącą z wielbłądów. Guziki mocowane za pomocą rzemienia (rozwiązanie z epoki) lub przeszywane. Mundur prezentuje wiosenno-jesienny wariant noszenia z sukiennymi spodniami i rozpiętą suknią wierzchnią. Wskazują na to m.in. czarne oficerskie wełniane kamasze (egzemplarz takich kamaszy opisano w inwentarzu pośmiertnym regiments-kwatermistrza A. Grotowskiego, ANK, AS, Ap, Podh I 134) noszone w okresie od 1.10 do 30 IV. Latem zastępowano je białymi kamaszami z lnu lub kraszeniny oraz nierzadko z letnich pludrów płociennych (len!). Wspomniane kamasze zapinane na guziki mosieżne analogiczne do zabytków odkrytych m.in. w warsztacie rusznikarza w Elblągu z około 1760 r. (na takie datowanie wskazuje obecność rosyjskich zabytków z okresu 1758-1762), w którym stacjonował duży garnizon wojsk królewskich (Nawroccy, s. 403). Bieliznę stanowi długa do kolan koszula zapinana na szyji za pomocą lnianego białego halsztuka ze srebrzoną klamerką oraz białe wełniane pończochy noszone pod kamaszami. Buty w popularnym fasonie zachodni z uciętymi czubkami zapinanymi na mosiężne, choć niewidoczne klamry. Przykład takich butów stanowi para zachowanego obuwia pochodzenia pruskiego (DHM nr inw. U 296.a-b; Horhath, s. 96-97). Wyróżnikiem szarży oficerskiej są: ryngraf, zwany w epoce rynkragiem, szarfa oficerska oraz portepee. Rynkragi dla oficerów regimentu szefostwa Wacława Rzewsuskiego wykonywano ze srebrnej lub posrebrzanej blachy na którym umieszczano złocony monogram królewski z herbami: Rzeczypospolitey Obojga Narodów i dziedzicznymi saskimi (ANK, AS, Ap, Podh IV/LV, plik 1, s. 27; Podh IV/XLIV, p. 132; Podh II 263, § 4). Ryngraf był oznaką stanu oficerskiego, a za jego zastawienie groził sąd wojskowy( ANK, AS, Ap, Podh I 93, s. 11). „Szarfy, kutasy u szpadów officerskich (portepee), sznury na kapeluszach y kutasiki” wykonywano z nici srebrnych i jedwabnych w kolorze karmazynowym w całym autoramencie cudzoziemskim. Szarfy tkano techniką sprengu na wzór szarf pruskich. Składały się one z naprzemianległych pasów wykonanych z nici srebrnych lub czerwonych (Horhath, s. 102-103). Zakup ich w Berlinie razem ze „znakami polnymi zlecono” kapitanowi Regimentu Pieszego Królewicza – Hansowi Christophowi Bardenlebenowi (Flanss, s. 72; ANK, AS, Ap, Podh IV/LV, plik 1, s. 27). Koszt ich sprawienia był wysoki, a wynikało to z czasu jaki należało poświęcić na ich utkanie oraz ilości zużytego materiału, a zwłaszcza srebrnych nici. Generał Lubomirski pisał: „szarfy rzecz sprawiedliwa, aby iednostayne officyerowie mieli, sztabowi bogatsze, subalterni zaś równe, iednak porządne y przystoyne, lecz że iedni za swoie własne pieniąsze kupione, drudzy od przyiaciół swoich darowane maią, a nie wystarcza szczupłość porcyi takowego na ten potrzebny porządek awansowania, chyba albo żeby też szarfy zamieniać mogli”( ANK, AS, Ap, Podh IV/XLIV, plik 132). W 1756 dla Stanisława Ledóchowskiego zakupiono szarfę za 7 i ryngraf u żyda Juwela w Olesku za 8 czerwonych złotych, czyli łącznie 285 zł, co stanowiło równowartość przeszło czteromiesięcznej gaży porucznikowskiej otrzymywanej w gotowiźnie już po dokonanych potrąceniach. Prestiżowy charakter miały też portepee, których noszenie zarezerwowano tylko dla służących w regimencie oficerów z wyłączeniem regiments felczera oraz kwatermistrza regimentowego, chyba że posiadali patenty oficerskie (ANK, AS, Ap, Podh IV/LV, plik 1, s. 27; Podh II 263, § 4; Podh I 120, s. 164). Podstawowym uzbrojeniem oficera jest szpada. Zazwyczaj pełniła ona bardziej ozdobną funkcję, niż faktyczny oręż. Rękojeści szpad miały być „z gifesem z srebra odlewanym albo mosiężnym y pozłacanym w pędzie zaś z gewindem srebrnym y pozłacanym. Klinga literami AR znaczona ma bydź” (ANK, AS, Ap, Podh II 263). Szpadę ze srebrną rękojeścią pozostawił po sobie m.in. regiments kwatermistrz i kapitan Regimentu Pieszego Buławy Polnej Koronnej Andrzej Grotowski (ANK, AS, Ap, Podh I 134, s. 11). Gifes czyli rękojeść mogła przybierać mniej lub bardziej skomplikowane formy. Gewindem określa się tutaj oplot druciany rękojeści. Dodatkowym i równie ważnym elementem uzbrojenia zarezerwowanym wyłącznie dla oficerów były szpontony. Przy sylwetce oficera Regimentu Buławy Polnej Koronnej wykorzystano egzemplarz broni przechowywanym w Muzeum w Grudziądzu (nr inw. K/1372). Identyczne egzemplarze szpontonu znajdują także w Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie (nr inw. 869) i Arsenale miejskim we Lwowie (nr inw. 3-1345). Wyposażenie; sylwetka oficera pozbawiona jest typowego wyposażenia obozowego, posiada jednak elementy ledewerku, czyli wyposażenia skórzanego. Stanowią one pendent, noszony pod kamizelką, wykonany z „łosiej skóry” przeszywanym dla wzmocnienia szwem śródskórnym i pobielony kredą z mosiężną klamrą na przodzie, zamszowe skórzane rękawice, wykonane ze skóry jeleniej. Przykłady takich rękawic dostarczają m.in. Armeemuseum w Sztokholmie (AM.023872, AM.036947, AM.015507, AM.096119) oraz G. Krause (1983, s. 77, taf. 35).
Krótki opis historyczny
Regiment Buławy Polnej Koronnej stacjonował w tych latach (tj. 1755-1767) głównie w Kamieńcu Podolskim i na komenderówka w: Lwowie (do połowy 1752 r.), na Ukrainę (1751- co najmniej do III 1765), Lublinie (1751), Stanisławowie (do 1752), Brodach (do 1752), Połonnym (do VI 1762), Białej Cerkwi (do IV 1756)), Okopów św. Trójcy (co najmniej do III 1765), Żwańca (XI 1756-IV 1757, III 1759, II 1761, 1765), Czarnokozienic (1753-1757). Pojedyncze oddziały wysyłano także do Leszna i Wielkopolski (1753, 1755, 1759, 1762), na Trybunał Koronny do Radomia oraz na egzakcje, czyli do egzekucji poboru podatków na utrzymanie oddziału w krakowskie i przemyskie. Pojedyncza kompania stacjonowała także w Podhorcach (1752-1764) i asystowała hetmanowi w podróży na koło rycerskie, „które było na Błoni pod Lwowem”. Niemal zawsze żołnierzom towarzyszył subaltern, czyli oficer niższy rangą lub kapitan. W okresie między 1752, a 1767 w regimencie patenty oficerskie otrzymało 86 osób z pośród których około 80% podjęło służbę czynną, pozostali zaś byli figurantami lub oficerami tytularnymi.
